Artigo en Galicia Hoxe de Fran P. Lorenzo
Mércores, 24 Agosto 2005 12:48
Con data 3 de agosto de 2005 Fran P. Lorenzo publicou un interesante artigo en Galicia Hoxe que podedes consultar neste Portal ou na própria páxina de Galicia Hoxe http://www.galicia-hoxe.com/index.php?option=com_content&task=view&id=4381&Itemid=40"¿Que é tradicional? ¿Que cousa non o é? ¿Que é o alleo? ¿Que o propio? E sobre todo, ¿quen ten autoridade para dicilo?"
Mais información
VAI DE BLOG
Un solo de gaita para depurar o símbolo
Fran P. Lorenzo
As veces arrepíame o poder da realidade para luxar ou lastrar un símbolo, o que me leva a concluír que os símbolos –como representacións da realidade aceptadas por un grupo–, non son construcións inmutábeis ou alleas ao devalar da historia.
A gaita galega, penso, é un exemplo paradigmático desa mudanza. Abonda con pescudar nas representacións do gaiteiro –nas claves da súa consideración social, mesmo política, ao longo dos anos–, para se decatar de que o pensamento simbólico é permeábel e que convén non sacralizar ritos, formas e imaxes como se posuíran, de seu, algunha característica inherente, unha alma propia. O mesmo para conceptos tan volúbeis e abertos como identidade ou tradición. ¿Que é tradicional? ¿Que cousa non o é? ¿Que é o alleo? ¿Que o propio? E sobre todo, ¿quen ten autoridade para dicilo? A gaita, o son da gaita, é un símbolo de Galiza, ou iso creo. E mesmo así, todos sabemos que o seu ser, por empregarmos un concepto decimonónico e acientífico, pode resultar vulnerado, manipulado ou reconvertido. Durante catro lexislaturas, aquel presidente que tivo a Xunta de Galiza a finais do século XX, Manuel Fraga, empregou a banda de gaitas como instrumento simbólico do seu absolutismo demócrata. Milleiros de roncos boureando ao unísono para dotaren as súas tomas de posesión dun aire transcendente, marcial, case militar, acorde co seu autoritarismo e os seus xa arredados "¡he dicho que no!". Contou, nesa recreación megalómana e groseira, coa inestimábel axuda de Xosé Lois Foxo, que desde a Real Banda de Gaitas da Deputación de Ourense foi quen de introducir e estender un modelo de agrupamento musical –o da banda con aires e atuendos escoceses–, que pouco tiña a ver co noso pasado musical. Non foi iso, con todo, o que me sublevou na alianza. Nin sequera a deriva musical ou estilística ou o estrito rexime das súas escolas, convertidas en factorías de dixitadores e non de músicos.
Non gusto do xeito de tocar instaurado polas bandas deputacionais. Nunca achei emoción na fasquía pétrea e sen matices das súas interpretacións. Tampouco no seu repertorio. Sempre preferín o solista ou o cuarteto (dúas gaitas, bombo e tamboril) pero nin sequera pensei, coma moitos, que Foxo fora un traidor á tradición, porque as bandas, de seu, xa non pertencen á tradición e nacen dunha mímese tardía co noso contorno céltico. Non foi iso o que me amolou, senón a uniformización dos estilos, a táboa rasa e a inoculación en todos os rapaces e raparigas –que por primeira vez se chegaban á gaita–, dunha ollada única e dun toque único, unha redución ao extremo da liberdade que sempre vai parella á interpretación musical.
E logo, a banalización do folclore: a folclorización. A composición en serie de muiñeiras para a infanta Elena, para Letizia ou para o Papa. A intención de solemnizar calquera absurdo e ridículo cóctel, cita gastronómica ou reunión de confrades cunha pinga de enxebrismo... E, no final, a submisión, a conversión das bandas en escuadras ao servizo do Partido Popular, a erradicación de todo o que hai de rebelde e de fermoso no acto creativo. Tentouno Foxo con Touriño, implorándolle que non renunciara ás gaitas na súa toma de posesión. E non o fixo, pero depurou o símbolo. Un só gaiteiro, Suso Vaamonde, e unha interpretación impecábel do Himno do Antergo Reino de Galiza. Non é unha peza histórica, non representa nada nin a ninguén pero por algunha estraña razón todo o mundo se pon de pé cando a escoita. Outra proba da permeabilidade dos símbolos. A evidencia de que todo pode mudar.
